Garbowanie

[AXE316]

Garbowanie

 

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

 

 

Proces garbowania, grafika z XV wieku

 

Garbowanie jest procesem technologicznym prowadzącym do zabezpieczenia przed procesami gnilnymi skóry surowej, tzw. golizny i wzrostu odporności termicznej.

 

Skórę ściągniętą ze zwierzęcia rozwieszano do wyschnięcia (tylko gdy nie można było od razu przystąpić do garbowania), następnie moczono ok. 2 doby w wodzie, po czym usuwano z mizdry (wewnętrznej strony skóry) resztki tkanek podskórnych (tzw. mizdrowanie). Skóry płukano i rozwieszano do obcieknięcia.

 

Doły używane do moczenia skóry

 

Przed przystąpieniem do właściwego garbowania, ściągniętą ze zwierzęcia skórę należy poddać zabiegom wstępnym (tzw. warsztatowi mokremu), mającym na celu usunięcie włosów i rozluźnieniu tkanki skórnej. W tym celu na skórę umieszczoną w dołach wyłożonych połówkami belek i wylepionych gliną, działano substancjami o charakterze zasadowym. Najczęściej stosowano popiół drzewny lub wapno gaszone (np. w Nowym Targu odkryto dół z 2 połowy XII wieku ze skórami przemieszanymi z iłem, popiołem i wapnem).

 

Przed garbowaniem usuwano resztki zasad za pomocą kwasowych kąpieli z otrąb (fermentacja) oraz wytrawiano nawozem (kurzym lub gołębim). Zawarte w nim enzymy proteolityczne hydrolizowały białko skórne, zmydlały tłuszcz, usuwały wapno. Skóra po zabiegu była bardziej ciągliwa i miękka. W czasach wcześniejszych w celu usunięcia włosia stosowano tzw. pocenie skóry. Jest to metoda polegająca na celowym dopuszczeniu do zapoczątkowania procesów gnilnych, przy których następuje rozluźnienie nasady włosa i jego wychodzenie, podczas gdy włókna tkanki skórnej pozostawały jeszcze nienaruszone. Metoda ta stosowana jest do dzisiaj przy skórach zwartych (siodlarstwo, futrzarstwo). Skóra ta przy wysokiej wodoodporności jest bardzo wytrzymała na rozciąganie. Można ją zabezpieczyć metodami zarówno fizycznymi jak i chemicznymi.

 

Już w neolicie garbowano skóry upolowanych zwierząt poprzez mechaniczne wgniatanie w nie tłuszczu zwierzęcego, tranu lub innych mieszanin. Podczas naciągania skóry i jednoczesnym wcieraniu tłuszczu, zastępuje on znajdującą się w niej wodę. Opis tego procesu zachował się w Iliadzie Homera:

 

"Jak garbarz, namaściwszy tłuszczem skórę wołu, Każe ją mnóstwu ludzi uchwycić pospołu.

Ci, gdy równo pociągną, wraz się skóra poci, A tłustość w nią wstępuje na miejsce wilgoci"

 

Tak potraktowana skóra ulegała zmiękczeniu, co często pozwalało na jej użycie do celów odzieżowych. Uzyskiwała także zabezpieczenie przed rozkładem i częściową wodoodporność. Metoda ta była stosowana przez tysiąclecia. Wykorzystywana była często we wczesnośredniowiecznej Polsce. Indianie w celu nadania skórze pożądanych własności, wędzili ją w dymie jałowcowym. Taka metoda dawała skórę twardą i mniej podatną na przemakanie. Używano także łajna, papki z mózgu i popiołu.

 

Oprócz garbników mineralnych do garbowania skór stosowano także garbniki roślinne, np. uzyskiwane z kory dębu, wierzby (do skór delikatnych) i brzozy (do jasnych skór). Garbowano w kadziach, przesypując skóry warstwami zmielonej kory (kadzie z ok. XIII wieku znaleziono w Nysie i Szczecinie). Skóry przekładano z kadzi do kadzi i moczono w brzeczkach (kąpielach garbarskich) o wzrastającym stężeniu.

 

Rzemiosło to dało nazwę między innymi ulicy Garbary w Poznaniu, ze względu na liczne warsztaty garbarzy w tym rejonie w dawnych czasach, a także ulicy Garbarskiej i klubowi sportowemu Garbarnia w Krakowie, ulica Garbary i Białoskórnicza (od jednej z metod wyprawiania skór) istnieją we Wrocławiu.

 

Żródło : http://pl.wikipedia....wiki/Garbowanie

 

Garbowanie skóry jest procesem technologicznym prowadzącym, do zabezpieczenia surowej skóry przed procesami gnilnymi. Nazwa pochodzi od jednego z etapów, w którym używa się garbników pochodzenia naturalnego. Samo określenie garbowanie i garbarz, powszechnie dziś używane, zapożyczone zostały z języka niemieckiego w okresie późnego średniowiecza.^[1]

 

Praca garbarza, 1506r. (XVI wiek)

 

Zanim skóra stała się zdatna do wyrobu obuwia i innych przedmiotów, musiała przejść cały szereg procesów przetwórczych, nazywanych wyprawą.

 

 

Spis treści

[ukryj]

• 1 Historia
• 2 Garbarstwo w Polsce
• 3 Garbniki
• 4 Historyczne metody garbowania
• 5 Domowe sposoby
• 6 Patrz także
• 7 Literatura
• 8 Przypisy

Historia

Od najdawniejszych czasów, prawdopodobnie już u ludów koczowniczo-łowieckich, przetwarzano skóry surowe na skóry o właściwościach użytkowych. Stosowano prymitywne garbowanie tłuszczowe lub wędzenie w dymie; do usuwania włosów stosowano popiół drzewny i wapno; znano też garbujące właściwości wyciągów z liści i kory niektórych drzew. Już kilka tysięcy lat p.n.e. stosowano zanurzanie skór w ekstrakcie roślin garbnikodajnych, co dało początek garbowaniu roślinnemu, dominującemu do końca XIX w. Garbarstwo rozwinęło się w czasach starożytnych, wysoki poziom osiągnęło w średniowieczu (głównie w krajach arabskich). W XI i XII w. nastąpił rozwój garbarstwa w Europie, zwłaszcza w krajach germańskich. Pierwsze manufaktury garbarskie powstały w Niemczech pod koniec XVII w. W końcu XVIII w. we Francji zastosowano do garbowania stężone ekstrakty garbników roślinnych. Przekształcenie się garbarstwa z rzemiosła w gałąź przemysłu nastąpiło wraz z odkryciem 1858, przez Niemca F. Knappa, garbujących właściwości soli chromu (garbowanie chromowe znacznie skróciło proces garbowania i zmniejszyło jego koszty) oraz wprowadzeniem w XIX w. maszyn garbarskich (zamiast ręcznej obróbki skór). Postęp w wyprawie skór zaznaczył się po opracowaniu 1912 przez E. Stiasnego pierwszych garbników syntetycznych (syntanów). W XX w. największymi producentami skór surowych (skóry po wstępnej obróbce, zakonserwowane) stały się: Argentyna, Brazylia, Urugwaj, Kolumbia, Australia i Nowa Zelandia. ^[2]

 

 

Garbarstwo w Polsce

Na ziemiach polskich szczególny rozkwit garbarstwa nastąpił w XIV–XVI w., a jego głównymi ośrodkami były: Kraków, Poznań i Gdańsk; wyodrębniło się białoskórnictwo i czerwonoskórnictwo; w XVI w. Rzeczpospolita stała się znacznym eksporterem skór wołowych, jednak już w XVII w. handel ten stracił na znaczeniu. W XVIII w. powstały pierwsze manufaktury garbarskie — w Warszawie (być może na początku stulecia) garbarnia królewska, później manufaktury mieszczańskie — w Warszawie 1762 istniał zakład J. Rautenstraucha (działał do końca XIX w.), później 6 innych, od 1769 manufaktura w Busku (Złoczowskie), kilka w Wielkopolsce, 1783 w Wilnie; powstawały też manufaktury magnackie (wytwarzające głównie skóry luksusowe), m.in. Czartoryskich w Korcu, Korsuniu, Pińsku, Staszowie i Tulczynie, Radziwiłłów w Słucku i Smorgoniach, W. Potockiego w Niemirowie. W XIX w. garbarstwo rozwijało się zwłaszcza w Królestwie Polskim, a po 1870 głównymi ośrodkami garbarstwa przemysłowego stały się Warszawa i Radom. W okresie międzywojennym nastąpił w Polsce znaczny rozwój garbarstwa; przeważały zakłady rzemieślnicze (np. 1935 na 1116 zakładów tylko 277 zatrudniało ponad 4 pracowników);^[2]

 

 

Garbniki

Według opinii dzisiejszych specjalistów, spośród drzew i roślin występujących na terenach Polski najwięcej garbnika zawierają: dęby, świerki, brzozy, różne odmiany wierzby, a wśród roślin, sumak i woskownica morska. W opinii garbarzy z XVI wieku, skóra garbowana korą świerkową stawała się miękka, gąbczasta i rychło nasiąkała wodą. Skóra zaś garbowana korą wierzbową, a właściwie jej odmiana wiklinowa, prócz miękkości i elastyczności uzyskiwała ładne, jasne zabarwienie. Barwę czerwoną w różnych odmianach nadawała skórze kora świerkowa i brzozowa. Kolor zielonkawy, którym odznaczały się buty safianowe w Opolu, otrzymywano z rośliny o nazwie sumak, zbieranej do celów garbarskich w czerwcu.^[1]

 

 

 

 

 

Historyczne metody garbowania

Skórę ściągniętą ze zwierzęcia rozwieszano do wyschnięcia (tylko gdy nie można było od razu przystąpić do garbowania), następnie moczono ok. 2 doby w wodzie, po czym usuwano z mizdry (wewnętrznej strony skóry) resztek tkanek podskórnych (tzw. mizdrowanie).

 

Skóry płukano i rozwieszano do obcieknięcia. Przed przystąpieniem do właściwego garbowania, ściągniętą ze zwierzęcia skórę należy poddać zabiegom wstępnym (tzw. warsztatowi mokremu) mającym na celu usunięcie włosów i rozluźnieniu tkanki skórnej. W tym celu na skórę umieszczoną w dołach wyłożonych połówkami belek i wylepionych gliną, działano substancjami o charakterze zasadowym. Najczęściej stosowano popiół drzewny lub wapno gaszone (np. w Nowym Targu odkryto dół z 2 poł. XII w. ze skórami przemieszanymi z iłem, popiołem i wapnem). Przed garbowaniem usuwano resztki zasad za pomocą kwasowych kąpieli z otrąb (fermentacja) oraz wytrawiano nawozem (kurzym lub gołębim). Zawarte w nim enzymy proteolityczne hydrolizowały białko skórne, zmydlały tłuszcz, usuwały wapno.

 

Skóra po zabiegu była bardziej ciągliwa i miękka. W czasach wcześniejszych w celu usunięcia włosia stosowano tzw. pocenie skóry. Jest to metoda polegająca na celowym dopuszczenia do zapoczątkowania procesów gnilnych, przy których następuje rozluźnienie nasady włosa i jego wychodzenie, podczas gdy włókna tkanki skórnej pozostawały jeszcze nienaruszone. Metoda ta stosowana jest do dzisiaj przy skórach zwartych (siodlarstwo, futrzarstwo). Skóra ta przy wysokiej wodoodporności jest bardzo wytrzymała na rozciąganie.

 

Skórę można zabezpieczyć metodami zarówno fizycznymi jak i chemicznymi. Już w neolicie garbowano skóry upolowanych zwierząt poprzez mechaniczne wgniatanie w nie tłuszczu zwierzęcego, tranu, lub mieszaniny różnych tłuszczów. Podczas naciągania skóry i jednoczesnym wcieraniu tłuszczu zastępuje on znajdującą się w niej wodę. Opis tego procesu zachował się w Iliadzie Homera: "Jak garbarz, namaściwszy tłuszczem skórę wołu Każe ją mnóstwu ludzi uchwycić pospołu : Ci, gdy równo pociągną, wraz się skóra poci, A tłustość w nią wstępuje na miejsce wilgoci" Tak potraktowana skóra ulegała zmiękczeniu co często pozwalało na jej użycie do celów odzieżowych. Uzyskiwała także zabezpieczenie przed rozkładem i częściową wodoodporność. Metoda ta była stosowana przez tysiąclecia. Wykorzystywana była często we wczesnośredniowiecznej Polsce.

 

Oprócz garbników mineralnych do garbowania skór stosowano także garbniki roślinne, np. uzyskiwane z kory dębu, wierzby (do skór delikatnych) i brzozy (do jasnych skór). Garbowano w kadziach, przesypując skóry warstwami zmielonej kory (kadzie z ok. XIII wieku znaleziono w Nysie i Szczecinie). Skóry przekładano z kadzi do kadzi i moczono w brzeczkach (kąpielach garbarskich) o wzrastającym stężeniu.

 

Indianie w celu nadania skórze pożądanych własności wędzili ją w dymie jałowcowym. Taka metoda dawała skórę twardą i podatną na przemakanie. Używano także łajna, papki z mózgu i popiołu.

 

 

Domowe sposoby

Jeśli skóra jest świeżo zdjęta ze zwierzaka to:

 

• Usuwasz delikatnie wszystkie błony, resztki krwi, tłuszczu, mięsa itp. To bardzo ważne bo nawet małe ilości tych rzeczy będą się rozkładały i osłabiały skórę.
• Następnie idziesz w teren w poszukiwaniu olchy (olszy) - rośnie wszędzie tam gdzie jest mokro: stawy, jeziora, rzeki. Zbierasz jej szyszki (takie popękane ciemnobrązowe kulki średnicy ok 1cm). Potem je siekasz, mielisz, tłuczesz - do wyboru byle drobno. Zalewasz niewielką ilością wrzątku (nie rób kompotu tylko papkę) i odstawiasz na dobę.
• Potem tą papkę nakładasz na oczyszczoną wcześniej skórę i zostawiasz do wyschnięcia. Jak wyschnie - wytrzepujesz z resztek, w razie potrzeby przemywasz wilgotną szmatką - i masz skórę wygarbowaną prymitywnym garażowym sposobem. Tylko nie może być za ciepło, żeby garbniki zdążyły zacząć działać przed wyschnięciem.

Efekt - skóra jest elastyczna, ma delikatny sianowaty zapach, włos nie wypada, robactwo się nie ima. Uważaj tylko na to gdzie smarujesz tą papką (można popaprać siebie i futerko).

 

Źródło : http://almanach.ordu...anie_sk%C3%B3ry

 

Cóż pozwoliłem sobie na zacytowanie w całości w sumie dwóch różnych źródeł o treści pomimo podobnej to jednak

[AXE316]

Uznałem ,że chyba już czas by sprowokować i garbarzy jak i garbarnie

Cóż - ja tylko zabawiłem się w skryba przepisując lwie części książki pt. "Technologia i wyprawa Skór" Autorstwa Pana Tadeusza Persza przed którym chylę czoła i ogromnie dziękuję z tego miejsca za ogrom pracy jaką włożył.

Ustalmy ,że na tym się nie znam

Ustalmy również ,że to miejsce pomimo ,że zamykam to tylko w dbałości o to by miejsce to było merytorycznym punktem wykładni a nie zamykaniem ust Do dyskusji podaję poniżej link i tam ewentualnie można dodawać swoje uwagi (które jeśli okażą się trafne umieszczę tu z podaniem autora )

No troszkę mi to czasu zabrało i Wam również w oczekiwaniu .Mam jednak nadzieję ,że naprawdę ta wiedza się komuś przyda i inni również zechcą się nią podzielić uchylając kolejne rąbki tej Alchemii .

Krócej się nie dało ,mam tez świadomość ,że użyłem wielu skrótów - szukałem kompromisu i przyznaję ,że było to niezmiernie trudne lub jest wręcz niemożliwe by zrobić coś w miarę rzetelnego ?Nie wiem czy mi się udało ? Mam wrażenie ,że jeszcze nie i zważywszy na datowanie książki temat naprawdę nie jest wyczerpany ( jedynie ja ).

 

Skromnie zapraszam do lektury ,wniosków ,uwag oraz proponuję rozważne i uważne czytanie przy zamiarze realnego skorzystania z wiedzy innych .

Pozdrawiam .

AXE316

 

Dyskusja w temacie

 

---

Jedna z najstarszych metod na świecie udoskonalająca okrycie wierzchnie .

 

Nie mam zamiaru zagłębiać się zbytnio w historię ludzkości bo Darwinem nie jestem .Mam zamiar tylko przybliżyć temat na początku ogólnikowo by z czasem ułatwić wybór czy tez rozpoznanie .

 

Ile gatunków ssaków, gadów, płazów ,ryb i ptaków tyle sposobów i trików czy też sposobów wyprawiania .

Niezwykle trudna sztuka do uchwycenia i wiekami wiedza przekazywana z pokolenia na pokolenie z ust do ust przy nieustającym się zmaganiem z czasem i ułatwieniami .

 

Garbarstwo w ogromnym skrócie to alchemia niemalże bo graniczy ciągle na pograniczu chemii ,działania na naturze ,ogromnym wyczuciu tematu ,a i jeszcze większym doświadczeniu zdobywanym każdego dnia przy pracy .Tego tematu nie da się ogarnąć w jednym poście a i zupełnie niemożliwe staje się podanie uniwersalnej receptury na sposób garbowania .

 

Nie jestem garbarzem i nie czuję się w tym żadnym fachowcem ,jednakże po przeczytaniu dość obszernych publikacji postaram się to przybliżyć - mając nadzieję nie popełniając zasadniczych błędów .

Czy mi się to uda tego nie wiem - dla mnie to kolejne wyzwanie A i mam nadzieję dla tych których temat kusi ,pozwoli zrozumieć że w poprzednich słowach niema przesady .

 

 

Zasadniczo i merytorycznie rozróżniamy następujące metody garbowania:

Garbowanie chromowe

Te zaś dzielimy na

Jednokąpielowe

Dwukąpielowe

Dwukąpielowe jeszce na półtoarkąpielowe

 

Garbowanie mineralne

Garbowanie związkami siarki ,fosforu i krzemu

Garbowanie aldehydem mrówkowym czyli formaliną

Garbowanie tłuszczowe

Garbowanie roślinne

Garbowanie syntanowe (przemysł futrzarski)

Garbowanie żywicowe

Garbowanie metodami kombinowanymi (chromowo roślinne ,glinowo roślinne ,z udziałem aldehydów etc)

 

To nawet nie są wszystkie metody a i powstało zapewne wiele nowych jak i odpowiednich preparatów bo postęp mamy wszechobecny i ciągły .

Proces garbowania to nie tylko samo garbowanie ale i całe zabiegi przygotowujące skórę do garbowania właściwego .

 

Tymczasem wspomnieć jeszcze wypadało by o rodzajach wyprawy jak i samym wykończeniu skóry ,bo czasami jedno z drugim mają niestety nie wiele wspólnego.Ale na to istnieje już osobny temat.

 

Aby skórę wyprawić ,że tak powiem na "miękko" trzeba ją pozbawić zwyczajnie wielu substancji .

 

A teraz z grubsza zaledwie etap przygotowawczy :

 

Moczenie z oczyszczaniem - żyłowanie

Rozluźnianie obsady włosa i naskórka magiczne roztwieranie skóry

Wapnienie lub papkowanie

Odwłosianie

Mizdrowanie

Oczyszczanie skóry

Wyciskanie brudu

Golizna

Odwapnianie i wytrawianie

Dalsze roztwieranie skóry

Piklowanie

Odwodnienie tkanki skórnej,wstępne zagarbowanie i przygotowanie do garbowania

Golizna spiklowana przygotowana do garbowania.

[AXE316]

Żadnego z tych etapów niestety chyba nie da się ominąć .

 

Moczenie z oczyszczaniem - żyłowanie

 

Cel moczenia jest zasadniczo uzasadniony by skóra została pozbawiona wstępnie białek rozpuszczalnych w wodzie,oraz celem usunięcia ewentualnego środka konserwującego użytego po ściągnięciu ze zwierzęcia a jednocześnie do doprowadzenia takiego nawodnienia skóry jak zaraz po ściągnięciu.

Skóry zabezpiecza się najczęściej solą i dobrze jest tę sól usuwać zmiennymi stężeniami kąpieli co sprzyja wymywaniu albumin i globulin .

Niezmiernie ważna jest temperatura kąpieli czyli w zakresie 12 - 22^oC

Można ją podnieść co przyspiesza proces ale wymaga stosowania środków bakteriostatycznych i bakteriobójczych.

Czas moczenia zależy od rodzaju skóry ,jej konserwacji i stosowanej temperatury oraz mieszania skóry że tak powiem .Czas i zależności ustalają ramy czasowe od 5 do 24h .Skóra powinna być przemieszczana w kąpieli - to znacznie przyspiesza ten etap.

Woda powinna być miękka i unikać tych gdzie drobnoustroje mogły się rozwinąć (rzeki ,stawy ,jeziora nawet długo stojąca deszczówka).

Garbarnie używają sprzętu zwanego cytrokami - czyli bębny obrotowe czasami ażurowe .

 

 

Skóry tłuste jak świńskie - trzeba dodatkowo mechanicznie usunąć nadmiar tłuszczu poprzez wygniatanie od strony mizdry .

 

Skutki nieprawidłowego moczenia

Moczenie jest niezmiernie ważnym elementem całego procesu i tu w sumie zaczyna się właściwe garbowanie.

Źle namoczona skóra w kolejnych etapach ciągle będzie sprawowała problemy.

Zbyt krótkie - najczęściej doprowadza to tego że skóra po wygarbowaniu będzie sztywna.

Zbyt długie - powoduje nadmierne wypłukanie tkanki skórnej i skóra staje się zbyt miękka - pożądany efekt przy skórach futerkowych z uważaniem na nadmierne poluzowanie obsady włosia .

Zbyt wysoka temperatura moczenia - powoduje ścinanie się białka co może być przyczyną uszkodzenia tkanki skórnej.

 

Skóra dobrze namoczona powinna dawać wyczuwalny poślizg od strony mizdry ,zwiotczenie włókien i pulchność.

[AXE316]

Rozluźnianie obsady włosa i naskórka "magiczne" roztwieranie skóry

Cel - oddzielenie włosia od skóry właściwej.

Są dwa podstawowe etapy

 

• pierwszy polega na chemicznym lub biochemicznym połączeniu naskórka i włosa ze skórą właściwą
  
• drugi polega na mechanicznym usuwaniu naskórka i włosa
  

 

Jest kilka sposobów rozluźniania

 

• papkowanie od strony lica
  
• odwłosianie enzymatyczne
  
• papkowanie od strony mizdry
  
• wapnienie z zastosowaniem środków zaostrzających
  
• wapnienie w czystym wodorotlenku wapniowym (wapno gaszone)
  

 

Wybór metody zależy od rodzaju i grubości skóry,ścisłości tkanki ,wartości usuwanego włosia etc.

 

Jak wspomniałem są dwa sposoby rozluźniania włosia i najczęściej stosuje się chemiczne przy pomocy siarczku sodowego z wapnem gaszonym w kąpieli lub przy pomocy papki nanoszonej na skórę od strony mizdry.

Oddziaływanie tej mieszaniny polega na rozkładzie woreczków włosowych i cebulek w dolnych częściach.

Enzymatyczne polega na rozkładzie substancji znajdujących się na granicy naskórka i skóry właściwej oraz wyścielających woreczek włosowy.

Skóry świńskie czasami oparza się woda w tym celu i proces ten trwa zaledwie kilka minut przy temp. wody około 60^oC.

 

Papkowanie od strony lica - ten sposób całkowicie niszczy włosie poprzez nakładanie mieszaniny siarczku sodowego i wapna gaszonego .

Skład papki :

Rozpuszczony na gorąco siarczek sodowy w stężeniu 40-60g/ dm³

Następnie dodajemy wapno gaszone do stężenia 86-105g/dm³

Całość uzupełnia kredą .

Pojedynczą skórę zamykamy przekładając od strony lica .

Czas leżenia skóry zależny od rodzaju 4-6h.

Ilość siarczku sodowego to około 1-2% w stosunku do masy skóry.

 

Papkowanie od strony mizdry

Jest dokładnie tym samym ale od strony jak wskazuje nazwa

 

Enzymatyczne rozluźnianie obsady włosa

 

To rozluźnianie przy pomocy kultur różnych pleśni lub bakterii i w sumie można obecnie zdać się na gotowe preparaty od wyspecjalizowanych dostawców .

Domowe jak zakwasy mączne niestety nie zdają egzaminu jeśli nie posiada się wprawy.Jednakże ta metoda pozwala na wyprawienie o bardzo równym i delikatnym licu .

[AXE316]

Wapnienie

 

 

• Wapnienie prowadzi do poluzowania obsady włosa i jednocześnie jest procesem modyfikującym włókna kolagenowe w skórze właściwej. W trakcie wapnienia doprowadza się skórę do umiarkowanego pęcznienia tkanki skórnej która traci rozpuszczalne w zasadach ,dzięki czemu włókna skórne ulegają wyodrębnieniu i struktura skóry roztwiera się .
  
• Następuje rozluźnienie całkowite obsady włosa .
  
• Dochodzi do częściowego zmydlenia tłuszczu skóry
  

 

Wg mnie jest to jeden z najczęściej pomijanych procesów w próbach garbowania domowego i tym samym powodujący przy jego braku do całkowitego fiaska w zabawie - objawem skóry są twarde .

 

Roztwory stosowane .

 

Wapnice .

 

Rozróżnia się cztery rodzaje roztworów ( wapnic)

 

• Wapnica biała czyli świeża zawiesina roztworu wapna gaszonego o wysokiej tym samy zasadowości powodująca znaczące pęcznienie tkanki skórnej.
  
• Wapnica stara czyli roztwór już używany kilkakrotnie i o już zmienionym nieco składzie w skutek swojej pracy czyli dochodzą : amoniak,aminy alifatyczne i pozostałe po rozkładzie białek i włosia. Dzięki temu właśnie powstają środki redukujące wspomagające jeszcze mocniej rozluźnienie obsady włosa .
  
• Wapnice zaostrzone to mieszaniny wapna z siarczkiem sodowym - to powoduje jeszcze szybsze rozluźnianie obsady włosa i gwałtowne pęcznienie skóry .
  
• Wapnice siarczkowe te są już rzadko stosowane .Skład :NaS₂ NaHS w stosunku 3:1
  

 

Bardzo istotne jest by nie użyć nadmiernej ilości chlorku sodowego.Może on doprowadzić do degradacji kolagenu i skutkiem tego skóra stanie się płaska i sztywna.

 

Wapnienie jest podstawową funkcją prowadzącą do usunięcia białek niekolagenowych .

Z czasem wapnienia następuje również naruszenie struktury włókna kolagenowego co powoduje pełne roztwieranie skóry na przyjęcie garbnika.

W normalnych warunkach wapnienia maksymalne roztwieranie skóry obserwuje się po 7-8 dobach

 

Źródło http://www.casstrom.co.uk/Fine-Leather-Goods/Bole-hand-crafted-and-traditional

 

Temperatura

 

Podwyższenie temperatury oczywiście ma wpływ na przyspieszenie procesu wapnienia ,natomiast przekroczenie temp.35^oC może spowodować zmiany w skutek rozluźnienia się skóry właściwej a nawet degradacji kolagenu .Stwierdzono ,że azot kolagenowy nie występuje jako składnik wapnic tylko wtedy gdy temperatura nie przekracza 25^oC .Przyjmuje się że 30-32^oC jest wartością krytyczną której nie należy przekraczać w trakcie wapnienia.Dla określonego rodzaju skór proces wapnienia powinien przebiegać w stałej temperaturze,zależnej od stężenia siarczku sodowego oraz wodorotlenku wapniowego. w przyspieszonych metodach wapnienia stosuję się temperaturę 25-30^oC.

 

Czynności mechaniczne

 

Należy pamiętać ,że wapnica jest zawiesiną i tym samym wymusza w tym procesie stałego lub okresowego mieszania.

Mieszanie jak się domyślacie ma na celu równomierne rozłożenie procesu wapnienia na całej skórze i stosuję się zarówno ciągłe jak i przerywane w zależności od rodzaju skór jak i ich zastosowania .

 

Niestety długotrwałe mieszanie może spowodować nadmierne rozluźnienia skóry zwłaszcza w miejscach z natury luźnej .

Cytrok

Kadź garbarska, zaopatrzona w mieszadło skrzydłowe, napędzane mechanicznie, używana do moczenia skór

 

Czas wapnienia

 

Czas wapnienia zależy od rodzaju zastosowania .Skóry o dużej ciągliwości i pulchności wapni się logicznie dłużej niż skóry na np podeszwy ,Wszystko niestety ma wpływ na efekt końcowy i stosować tu należy się do rodzajów wapnic jaki temperatur z uwzględnieniem samego surowca .

Współczynnik kąpielowy

 

Na szybkość wapnienia wpływ ma stosunek kąpieli do skór .

W tradycyjnych metodach wapnienia ilość wapnicy w stosunku do masy skór przedstawia się następująco:

 

• Dół 3-4
  
• Cytrok 2,5-3
  
• bęben obrotowy 2-2,5
  

Obniżenie lub zwiększenie ilości tej zawiesiny może spowodować nieobliczalne skutki !

 

Odtłuszczanie skóry

 

Usunięcie tłuszczu naturalnego ma zasadniczy wpływ na przebieg garbowania i jakość wyprawianych skór .W trakcie tego procesu następuje tylko częściowe zmydlenie tłuszczów .Dodatek siarczanu sodu oczywiście wpływa na odtłuszczenie.Powstałe mydła wapniowe są nierozpuszczalne w wodzie i są tym samym trudno usuwalne z tkanki skóry ,wymagając tym samym mechanicznego wyciskania.

[AXE316]

Technika wapnienia skór

 

 

• Wapnienie w dołach
  
• Wapnienie w bębnach obrotowych
  
• Wapnienie w cytrokach
  
  

Wapnienie w dołach zalicza się do najstarszych technik znanych na całym świecie i praktycznie do dzisiaj nawet używanych Obecnie stosowane już bardzo rzadko jedynie przy wapnieniu skór ciężkich. Stosuje się tzw zestaw baterii wapnic czyli zespół dołów około 3-5 ,gdzie moczono skóry zawieszone na mocnych kijach kolejno zmieniając im kąpiele .

W przykładowym systemie trójdołowym gdzie wapni się skóry na podeszwy kolejno wapni się w wapnicy starej następnie w wapnicy zaostrzonej i na koniec w dole z wapnicą białą . Nie odwrotnie jak się sądzi co również bywa błędem .

 

Wapnienie w bębnach obrotowych.Generalnie zasada takiego wapnienia sprowadza się do powolnego obracania bębna prędkością 6obr/min z przerwami 1-2h .Do sporządzenia wapnic używa się wapna gaszonego lub hydratyzowanego.Dla skór na wierzchy obuwia garbowania chromowego przewiduje skład wapnicy Ca(OH)₂ - Na₂S po 2,5% każdego ze składników z dodatkiem 2% soli kuchennej NaCl. Skóry obraca się po 20min z przerwami po 2h.Następnego dnia obraca się je co 10 min pozostawiając na noc .Następnie obraca się je co 10min i wymywa czystą wodą.Temperatura wapnienia 26-30^oC

 

Wapnienie w cytrokach do wapnienia skór lekkich wysokiej jakości mogą być stosowane właśnie cytroki w których stosunkowo łatwo jest utrzymać stałą temperaturę i dlatego nadają się one do wapnienia na ciepło .

Liczba obrotów mieszadła powinna wynosić 20-30obr /min z częstotliwością 20min i przerwami po 2h.

Współczynnik kąpielowy jest podobny do metody bębnowej i wynosi 3-4.

 

Wady i błędy przy wapnieniu .

 

Brak umiejętności prowadzi do wad takich jak :

 

• nadmierna sztywność
  
• nadmierna luźność i osłabienie układu włóknistego tkanki skórnej
  
• nadmierne spęcznienie i jędrność skóry
  
• zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura
  
• brak środków przeciwdziałających nadmiernemu spęcznieniu - doprowadza to do otrzymania skóry o luźnym licu.
  

 

Pozostałe wady

 

• plamy wapienne powstałe w skutek reakcji zawartego w powietrzu CO₂ są to nieregularne jasne plamy
  
• plamy granatowe powstałe przy zetknięciu się skóry z żelazem lub rdzą pochodząca z narzędzi
  
• otwarcie lica spowodowane długotrwałym obracaniem w bębnie lub zbyt intensywnym mieszaniem skór w cytrokach
  

 

Kontrola procesu wapnienia

 

W sumie pozostaje w warunkach domowych organoleptyczna i sprowadza się do stwierdzenia stopnia spęcznienia pod palcami .

Przy nacisku od strony lica skóra należycie jędrna nie pozostawia śladu natomiast wiotka łatwo się poddaje .

[AXE316]

Obróbka mechaniczna skór przed garbowaniem

 

Mizdrowanie

 

Mizdrowanie nie jest niczym innym jak pozbyciem się tkanki mięsnej od strony mizdry.Można je przeprowadzać już na skórach surowych ale czynność ta jest o wiele łatwiejsza zaraz po wapnieniu skóry.

W warunkach domowych przeprowadza się ją ręcznie prostymi narzędziami jak zrzynaki ,noże tępe do odwłosiania,noże do wygładzania .

Czynności przeprowadza się z uwagą by nie uszkodzić skóry .

Mizdrowanie skór futerkowych polega na ściąganiu pod włos tkanki mięsnej - czyli w kierunku od ogona do głowy.

 

Wygładzanie i wyciskanie brudu z golizny .

 

W przestrzeniach międzywłóknistych golizny pozostają różne substancje powstałe podczas rozkładu włosa gruczołów łojowych,potowych i białka kolagenowego.Brud pozostawiony w tkance skórnej utrudnia samo garbowanie właściwe ,a utrwalony tworzy masę szklistą która jest przyczyną sztywności i łamliwości skóry wyprawionej .

 

Wygładzanie i wyciskanie poprzedza wymywanie skór w wodzie miękkiej o temp 24-30^oC .

Dla skór delikatnych przeprowadza się je ręcznie na kłodach wyłożonych skórą za pomocą tępego noża zwanego gładzikiem ,od strony lica w kierunku z włosem - czyli od głowy do ogona.

Zabieg taki zabiera stosunkowo mało czasu około 0,5h i zaleca się spłukiwanie takiej skóry w trakcie ciepłą wodą .

 

 

[AXE316]

Golizna

 

Po tych etapach w sumie mamy to samo z siebie ,jednakże jest niezmiernie ważne ustalenie samej masy golizny czyli półproduktu do dalszej obróbki co ma wpływ bezpośredni na dobór ilości kolejnych chemikaliów !

W celu ustalenia masy golizny należy zachować identyczne warunki ważenia skóry .Goliznę waży się po jej obcieknięciu .

W stosunku do skór zielonych powinna ona być w przedziale 79-95% i zależy ona od rodzaju skóry i ich indywidualnych cech.

[AXE316]

Odwapnianie i wytrawianie

 

W stanie zwapnionym golizna jeszcze się nie nadaje do garbowania .ponieważ wykazuje spęcznienie alkaliczne i zawiera substancje stosowane oraz powstałe w czasie roztwierania skóry .W sumie jest to proces chemiczny polegający na obniżeniu jej alkaliczności czyli zobojętnienia lub stępiania .Równolegle z tym procesem następuje zmniejszenie spęcznienia .

 

Czas wymywania golizny wynosi około 2-3h i dalsze jej odwapnianie w sumie pozbawione jest sensu.

Goliznę wymywa się ciepłą wodą i miękką co ma znaczenie o tyle że w wodach twardych węglany powodują wytrącanie węglanu wapniowego ,co może być przyczyną powstawania plam wapiennych.

Odwapnianie kwasami

Użycie mocnego kwasu w jednej porcji powoduje nagłe obniżenie wartości pH ,następuje silne spęcznienie kwasowe warstw zewnętrznych skóry .Utrudnia to dyfuzję i reakcję kwasu ze składnikami zawartymi we wnętrzu tkanki skórnej.Kwasy takie należy dozować stopniowo i w małych porcjach by nie obniżyć pH kąpieli do wartości 4.

Z tego względu mają one ograniczone stosowanie jako środki odwapniające i są mało bezpieczne o czym przypominam !

Np kwas solny może być zastosowany gdy trzeba przeprowadzić wstępne odwapnienie ,lub gdy nie jest ono całkowicie wskazane jak w przypadku skór podeszwowych garbowanych metoda tradycyjną .

Kwasy o średniej mocy powodują także pęcznienie lecz ich oddziaływanie na skórę jest łagodniejsze ,a skóry tak odwapniane mają delikatniejsze lico.Do popularnych środków odwapniających o średniej mocy zalicza się kwas mlekowy,który tworzy mleczan wapniowy stosunkowo łatwo rozpuszczalny w wodzie ,a tym samym łatwo wymywanym z golizny .Dlatego może on być dodawany w większych porcjach i krótkich odstępach czasu ,bez obawy o niebezpieczne pęcznienie skóry.

Kwas borowy również jest zaliczany do kwasów słabych nieorganicznych. Kwas borowy,wnikając w goliznę powoli zobojętnia i równomiernie reaguje na całym przekroju .Ogromnym plusem tego kwasu jest to ,że niezależnie od ilości zastosowanej ,zobojętniają goliznę jedynie do punktu izoelektrycznego. Zatem są bardzo bezpieczne dla samego procesu.

Są oczywiście i gotowe preparaty odwapniające przygotowywane dla garbarni i występują pod różnymi nazwami handlowymi .Są to często mieszaniny kwasów octowych,propinowych,mrówkowych lub mieszaniny kwasów sulfoftalowych z siarczanem amonowym.

 

Odwapnianie solami

Szerokie zastosowanie mają sole amonowe.Przy stosowaniu soli amonowych tworzy się amoniak i jest on łatwo rozpuszczalny w wodzie i nie powoduje pęcznienia skóry .

Doskonałymi są sole amonowe kwasów organicznych,jak mrówczan i octan amonowy.Odwapniają one równomiernie i są bezpieczne w stosowaniu .

 

Odwapnianie cukrami

To zupełnie osobna grupa środków odwapniających stanowią związki zwiększające rozpuszczalność Ca(OH)₂.Do tej grupy zalicza się właśnie cukry ,które z wodorotlenkiem wapniowym tworzą cukrzany wapniowe łatwo rozpuszczalne w wodzie.W zależności od stężenia cukru w kąpieli różna jest rozpuszczalność powstałych związków.Praktyczne zastosowanie ma tu melasa .Sposób ten jednak nie znajduje częstego zastosowania ze względu na powolność procesu jak i nie zawsze jednakowo skuteczny.

 

Technika odwapniania skóry .

 

Na odwapnianie golizny składa się płukanie skór i zobojętnianie środowiska zasadowego golizny.odwapnianie przeprowadza się w ruchu czyli w mieszając w mieszalnikach ,bębnach obrotowych czy cytrokach.

W zależności od stosowanych urządzeń i rodzaju skóry czas płukania wynosi 30-60min a temp 28-35^oC.

Odwapnianie skór miękkich wyprawianych chromowo łączy się z następnym procesem czyli wytrawianiem, aby przyspieszyć proces i uniknąć tym samym zbędnych manipulacji skórami.

Skóry wierzchnie obuwia wymywa się krótko w cytroku przy K=4 (K- współczynnik kąpielowy ).a następnie odwapnia 1-procentowym kwasem mlekowym temp 35^oC przy ciągłym mieszaniu przez okres 30-45min.Wskazane jest dodawanie kwasu w 3-4 porcjach co 5 min.

Stopień odwapnienia kontroluje się na przekroju golizny ,w miejscu możliwie najściślejszym za pomocą fenoloftaleiny .

W przypadku skór na wierzchy obuwia dopuszcza się pozostawienie wąskiego paska słabo zabarwionego na różowo.

Odwapnienie skór na rękawiczki powinno być całkowite.

Skóry podeszwowe garbowania roślinno-syntanowego odwapnią się w bębnach obrotowych,o niewielkich obrotach, przy K=2 i w temperaturze normalnej.Dobre wyniki uzyskuje się przy użyciu 2-2,5% siarczanu amonowego.

Skóry podeszwowe odwapnia się częściowo do połowy przekroju w próbie z fenoloftaleiną .

Amplituda obracania to 10min i 30 min przerwy ,niekiedy obracanie stałe.

[AXE316]

Wytrawianie

Jest procesem enzymatycznym obróbki golizny w roztworach wodnych.Enzymy jako katalizatory biologiczne tworzące się w komórkach i tkankach zwierzęcych i roślinnych od dawna są stosowane w technologii wyprawy skór.

Wytrawianie skór jest procesem ściśle związanym z działaniem enzymów .

Powoduje ono :

 

• uzupełnianie roztwierania skóry ,co ujawnia się w zwiększonej przepuszczalności powietrza i ciągliwości tkanki skórnej.
  
• odpęcznienia golizny,przez co traci ona jędrność ,staje się śliska i miękka.
  
• spulchnienie resztek warstwy przymięsnej ,co pozwala na dalsze i łatwe ich usunięcie.
  
• zmydlenie tłuszczu oraz rozkład mydeł wapniowych
  
• nadanie licu delikatnego i jedwabistego charakteru.
  
• rozluźnienie resztek cebulek włosowych,pigmentu,resztek naskórka,które w postaci "brudu" nie mogły by być usunięte przy wyciskaniu.
  
• usunięcie pozostałości wapnia związanego ze skórą
  

Oddziaływanie środków enzymatycznych ,stosowanych w czasie wytrawiania jest więc różne i obejmuje głownie substancje białkowe ,dalsze roztwieranie skóry i obniżenie pęcznienia pozwala na usunięcie części zbędnych ,które nie stanowią włókna kolagenowego.

 

Środki stosowane do wytrawiania .

W przypadku wytrawiania golizny stosuje się enzymy .Mechanizm katalizy enzymatycznej polega na tworzeniu przez enzym i substrat związku enzym - substrat ,w którym cząsteczka substratu ulega aktywacji.

Stosowane w garbarstwie preparaty zawierające hydrolazy peptydylo-peptydów mogą pochodzić z trzech różnych źródeł:

 

• trzustki zwierzęcej
  
• kultur pleśniaków
  
• kultur bakterii
   
  

 

Niestety mi nie są znane normalne proste sposoby pozyskiwania enzymów i pozostaje odesłać do producentów a jest ich niemało .

W sumie co preparat to różnica w pH wody jak i zmienne temperatury oraz efekty końcowe .Zatem dalsze opisywanie procesu traci poniekąd sens będąc zwyczajną pustą wg mnie teorią nie znajdująca i tak zastosowania wobec użytego środka .

[AXE316]

Piklowanie

 

Kąpiel złożona z mieszaniny kwasu i soli obojętnej określa się w garbarstwie mianem pikla.

Piklowanie służy do :

 

• konserwacji skór gotowych
  
• przygotowania golizny do garbowania chromowego
  
• garbowania skór futerkowych (metoda Lipska)
   
  

W garbarstwie zadaniem piklowania jest :

 

• przerwanie działania enzymów wytrawiających przez zakwaszenie golizny
  
• zakończenie odwapniania golizny
  
• zakwaszenie golizny do takich wartości pH jakie występuje w czasie garbowania chromowego
  
• częściowe odwodnienie golizny
  

W futrzarstwie dodatkowym zadaniem jest :

 

• oddziaływanie na tkankę skórną w kierunku jak największego rozluźnienia jej struktury włóknistej
  
• zmianę własności skóry przez jej częściowe zagarbowanie
  

 

 

Obrazek raczej nie jest wg mnie przypadkowy i sprowadza się do podobnego procesu jak w ogórkach które piklują się w słoiku

 

 

Rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje układów piklujących.

NaCl - kwas mineralny w zależności od ilości użytego kwasu :

 

• Równowagowy
  
• Nierównowagowy
  

Pikiel równowagowy -jest określany nazwą pikla mocnego (nasyconego) drugi natomiast jest piklem słabym (nienasyconym .

Pojęcia te zostały wprowadzone dla porównania ilości kwasu użytego do piklowania z całkowitą ilością kwasu wiązanego z kolagenem ,czyli jego gramorównoważnik kwasowy.

Brzmi to groźnie ale w sumie chodzi tylko o to by nie dopuścić do nadmiernego spęcznienia golizny i tym samym doprowadzić do wstępnej fazy garbowania poprzez wchłanianie kwasu przez kolagen .

Pikiel nierównowagowy - w zasadzie kwas takiego pikla powinien być w całości związany z kolagenem .Niestety ten jest mało przydatny przy piklowaniu golizny grubej.

 

Pikiel z kwasów organicznych powoduje znacznie mniejsze zakwaszenie golizny.

Golizna z takiego pikla pobiera go znacznie mniej i tym samym działanie mamy jego łagodniejsze.

Oczywiście ma to wpływ na samo lico i jest ono zwyczajnie lepsze .

Kwasy organiczne stosowane w piklowaniu mają cechę kompleksującą dla brzeczek chromowych.

 

Wpływ czynników na proces piklowania

Rodzaj surowca

Bez względu na to jaki rodzaj pikla będziemy stosowali i tak proces ten nie do końca będzie równomierny ze względu na topografie każdej skóry .Części skóry bardziej zwarte będą potrzebowały więcej czasu na działanie pikla .Szczególnie gdy golizna nie jest całkowicie odwapniona i proces ten nie zajdzie równomiernie.

Temperatura

Piklowanie przeprowadza się w temperaturze normalnej w zakresie 15-22^oC.

Podniesienie jej do maksymalnej wartości 35^oC wpływają na tempo procesu bez spowodowania zwiększenia wchłaniania samego pikla .

Lecz jednak ma to tez wpływ na jakość - podniesienie temperatury powodować może obniżenie wytrzymałości skóry na rozciąganie ,a jednocześnie powoduje większa ciągliwość.

Czas piklowania

Zależy od grubości samej skóry oraz rodzaju asortymentu.

Przykładowo skóry na rękawice mają podniesioną temperaturę i czas .

Czas piklowania skór na np obuwie wynosi około 14h a dla skór futerkowych 1-2 doby .

 

Współczynnik kąpielowy

 

Odgrywa dużą rolę i jest ścisłe związany ze stosowaną ilością składników kąpieli .Przy ustalaniu ilości kwasu i soli bierze się zawsze pod uwagę dolne granice wystarczające do prawidłowego przeprowadzenia piklowania.

Co bardzo istotne - ilości soli oblicza się w stosunku do ilości cieczy a nie ilości masy skór.

W tradycyjnych metodach garbowania chromowego współczynnik kąpielowy dla skór wierzchnich obuwiowych wynosi zwykle K=0,7-1,0 ,a dla skór ciężkich K=1-1,5.Piklowanie przy niskim współczynniku polega na stosowaniu K=0,2-0,5

W futrzarstwie by nie sfilcować włosa stosuje się K=8-12.

Składniki kąpieli piklującej

 

Trzy podstawowe składniki pikla :

 

• kwas
  
• sol
  
• woda
  

Powinny być stosowane w odpowiednich proporcjach ilościowych.Zbyt mała ilość soli spowoduje pęcznienie kwasowe .Zbyt duża jej ilość da produkt pusty i płaski .

 

Ilość kwasu oblicza się do masy golizny (czyli odwrotnie jak ilość soli ) zależy ona od rodzaju skóry wyprawianej.Ilość kwasu powinna być tak obliczona ,aby w zużytej kąpieli piklującej zawartość kwasu wynosiła 0,2-0,6g/dm³.

Ilość soli powinna zabezpieczyć skórę przed pęcznieniem .Najczęściej nie obniża się tej zawartości poniżej 6% do ilości kąpieli nie masy golizny .

 

Stopień spęcznienia kwasowego golizny zależy nie tylko od stężenia soli obojętnych ,lecz również od jej rodzaju ,np siarczan sodowy jako składnik pikla bardziej zabezpiecza pęcznienie niż chlorek sodowy i stosowany jest do piklowania skór z natury luźnych i płaskich.

 

Technika piklowania

Rodzaj pikla

 

• Słaby : 0,5% H₂SO₄ +6% soli - garbowanie chromowe i roślinne.
  
• Normalny :1,0 H₂SO₄ +8-10% soli - garbowanie chromowe.
  
• Mocny : 1,5% H₂SO₄ +15% soli - garbowanie skór ścisłych chromowe
  

 

W skład kąpieli piklującej mogą wchodzić różne kwasy i wówczas przyjmuje się następujące przeliczenia:

1% H₂SO₄ o stężeniu 66^oBe (96%) odpowiada ok. 2% HCL o stężeniu 20^oBe (30%) lub 1,15% HCOOH o stężeniu 80%

 

Areometr Baumé

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

 

Areometr Baumé - areometr, który podaje gęstość roztworu w stopniach Baumé (°Bé), które w przybliżeniu odpowiadają procentowej zawartości chlorku sodu w roztworze wodnym. Punkt zerowy w skali Baumé odpowiada gęstości wody, natomiast punkt 10°Bé - gęstości 10% roztworu NaCl. Areometr Baumé stosowany jest do pomiaru gęstości roztworów soli kuchennej (salinometr), syropów skrobiowych, kwasu siarkowego, wodorotlenku sodu, dawniej zawartości ekstraktu w piwie.

 

Przybliżone zależności pomiędzy gęstością roztworu (w temperaturze 15,5 °C) a wskazaniami areometru są następujące:

 

d15/15 - 144,3 / (144,3 ±°Be)

 

Gdzie °Be dodaje się w przypadku określania cieczy o gęstości niższej od 1, natomiast przy wyższej od 1 odejmuje się.

 

Areometr Baumé został opracowany przez francuskiego chemika Antoine'a Baumé w roku 1768.

Źródło :http://pl.wikipedia.org/wiki/Areometr_Baum%C3%A9

 

Odpiklowanie skór

 

Goliznę spiklowaną przed jej zagarbowaniem roślinnym ,powinno się odpiklować ( zobojętnić).

Nie odpiklowanie może być przyczyną pęcznienia golizny w brzeczkach roślinnych.

Zobojętnienie skór spiklowanych przeprowadza się najlepiej związkami słabo zasadowymi ,np. wodorowęglanem sodowym,boraksem,tiosiarczanem sodowym.

Do kąpieli zawierającej 50-80g/dm³ NaCl dodaje się powoli środka zobojętniającego.Nadmiar zasady może spowodować powikłania ,dlatego też ten proces musi byc stale kontrolowany.

Dobre wyniki daje użycie tiosiarczanu sodowego .

Wytworzona w czasie reakcji siarka jest absorbowana przez włókno kolagenowe i w pewnym stopniu powoduje zmiękczenie tkanki oraz rozjaśnienie skóry.

Użycie nadmiaru tiosiarczanu sodowego nie wpływa szkodliwie na skórę .

Przy użyciu boraksu należy go podawać w małych porcjach.

 

Przy piklowaniu skór garbowanych roślinnie należy stosować taki skład pikla ,aby w czasie wstępnego garbowania golizna była odpiklowana we wstępnym zagarbowaniu .

Nadmierny dodatek soli obojętnej w składzie pikla ,a tym samym w goliźnie ,może częściowo wytrącić garbnik w brzeczce roślinnej.

[AXE316]

Garbowanie zakwasowe

 

 

Garbowanie zakwasowe zalicza się do najstarszych sposobów wyprawy skór futerkowych.

Otrzymuje się skóry wyprawione o wysokiej ciągliwości i miękkości .

 

Jak sama nazwa wskazuje ,garbowanie zakwasowe polega na zastosowaniu kwasów powstałych przy fermentacji skrobi różnych zbóż .Stad też nazywa się ją jeszcze wyprawą mączną lub zakwasu otrębowego.

 

Garbowanie zakwasowe jest bardzo złożonym procesem biochemicznym i oprócz dodatnich cech jakie nadaje ono skórom ,ma tez kilka cech ujemnych,takich jak trudność kierowania procesem ,zbyt długi czas jego trwania .

Garbowanie takie podobnie jak piklowanie ,ma charakter pseudogarbowania.

 

Mechanizm działania zakwasu jest podobny do działania pikla .

W sfermentowanej kąpieli zakwasowej obserwuje się zróżnicowane oddziaływanie jej na tkankę skórną .Do podstawowych procesów jednocześnie zachodzących zalicza się :

Rodzaj maki oraz otrąb ma wpływ na właściwości zakwasu.Zakwas powstaje na skutek

 

• oddziaływanie roślinnych enzymów z grup hydrolaz
  
• dodatek soli obojętnych do zakwasu powoduje ,że kąpiel zakwasowa spełnia role pikla w podobny sposób jak pikiel nierównowagowy,ale niekontrolowany
  
• mechaniczne rozdzielenie układu włoknistego skóry pod wpływem gazów wydzielanych w czasie fermentacji
  

 

Tak różnorodne oddziaływanie kąpieli zakwasowej wpływa na rozluźnienie struktury skóry właściwej ,której włókna kolagenowe rozdzielają się na włókna elementarne.

Keratyna jest odporna na działanie kąpieli zakwasowej,ale obserwuje się niekiedy naruszenie wiązania włosa ze skórą w miejscu cebulki włosiowej .

 

Stosowane surowce

 

Podstawowe surowce to oczywiście ziarno w postaci śrutu ,otręby i mąka .W swoim składzie zawierają one skrobię i jej produkty rozkładu ( dekstryny ,cukry) celulozę ,enzymy grupy hydroliz, działające na wiązania glikozydowe i peptydowe.

 

Rodzaj mąki oraz otrąb ma wpływ na własności zakwasu .Zakwas powstaje na skutek fermentacji produktów rozkładu skrobi i innych pod wpływem enzymów wytwarzanych przez bakterie ,drożdże i pleśnie.W tym procesie podstawowa rolę odgrywają dwie grupy enzymów- jedne z nich rozkładają węglowodany a drugie działają na białko .

Do pierwszej grupy zalicza się hydrolazy glikozydów zawarte w ziarnie zbóż ,mające zdolność hydrolizowania wielocukrów.

 

Skrobia - dekstryna-maltoza- glukoza - ta zaś na kwasy organiczne i produkty gazowe

 

Do drugiej grupy zalicza się hydrolazy peptydów znajdujące się w ziarnie ,które oddziałują na kolagen i inne białka.

 

Enzymy te mogą powodować częściową degradację kolagenu- rozluźnienie i wyraźne osłabienie tkanki skórnej. Aktywność tych enzymów maleje ze wzrostem kwasowości kąpieli .

 

Optymalne działanie enzymów tworzących kąpiel zakwasową występuje przy temp. 65-70^oC i przy 4-6Ph.Zakwas przygotowujemy ze zmielonych ziaren ,które miesza się z wodą i w podanej powyżej temp.scukrza się skrobię pozostawiając w spokoju na 12h aż do zakwaszenia.Następnie dodaje mąkę i sól kuchenną .W wyniku fermentacji tworzą się różne produkty w tym kwasy organiczne z przewagą kwasu mlekowego (50-70% ogólnej ilości kwasów ) ,i produkty gazowe.

Fermentacja cukrów w kierunku tworzenia się kwasów jest wywołana gównie przez bakterie kwasu mlekowego i octowego.W zakwasie rozwijają się kultury różnego rodzaju bakterii ,a optymalna temperatura ich rozwoju wynosi 32-37^oC.Obok kwasu mlekowego w mniejszej ilości występuje kwas octowy (3-14%),mrówkowy i masłowy. Obok bakterii określone funkcje w kąpieli zakwasowej spełniają drożdże i pleśnie .Jednak podstawowe znaczenie mają te mikroorganizmy ,które w procesie fermentacji wytwarzają kwasy organiczne z przewaga kwasu mlekowego.Taki zakwas uważa się za prawidłowy i bezpieczny dla tkanki skórnej.

 

Czynniki wypływające na przebieg garbowania zakwasowego .

 

Zawartość soli obojętnych .Ponieważ kąpiel zakwasowa spełnia rolę piklującą i jej oddziaływanie na skórę jest podobne ,a więc podobnie i dodatek soli obojętnej zabezpiecza tkankę skórną przed nadmiernym pęcznieniem.

Dodatek soli do kąpieli jest konieczny .

Ilość soli w kąpieli zakwasowej powinna wynosić 50-80g/dm³.

Temperatura zakwasu ma wpływ na jego sporządzenie oraz na efekt końcowy fermentacji.Przy sporządzaniu zakwasu należy przestrzegać optymalnej temperatury scukrzania skrobi 60-70^oC, a następnie doprowadza sie do kąpieli w temp. 45-40^oC w której przebieg fermentacji jest wystarczająco szybki.

W normalnej temp. fermentacja jest powolna i przebieg oddziaływania na skóry wydłuża się co może spowodować niebezpieczne osłabienie skóry .

Jako zasadę przyjmuje się ,że obniżenie temp. poniżej 30^oC i podwyższanie powyżej 40^oC stwarza nieprzychylne warunki do rozwoju bakterii kwasu mlekowego i może być szkodliwe dla skóry.

 

Czas trwania procesu zakwasowego zależy od grubości i rodzaju skór,ma wpływ na jakość wyrobu gotowego i może powodować zmiany w strukturze tkanki skórnej. Czas trwania zależy od doboru składu kąpieli ,jakości stosowanych materiałów ,stosowanej metody i urządzeń, a także temp. kąpieli.

Niebezpieczne oddziaływanie kąpieli stwierdza się poprzez ocenę trwałości obsady włosa w części grzbietowej.

Natomiast osłabienie obsady włosa w miejscach pachwin należy uznać za prawidłowe w procesie garbowania zakwasowego.

 

Technika garbowania zakwasowego

 

W tradycyjnych metodach przez papkowanie stosuje się nie przesianą gruboziarnistą mąkę pszenną ,jęczmienną lub owsianą .W przypadku stosowania maki i otrąb stosunek wagowy wynosi 1:1 .Mąkę i otręby zalewa się woda o temp.35-45oC i dokładnie miesza .Na 1 dm³ bierze sie ok. 0,5kg maki i dodaje nieznaczna ilość zaczynu zakwasowego (ok, 1%) w celu zainicjowania reakcji enzymatycznej.Fermentacja kąpieli trwa 1-2 dni przy temp.35-40^oC.

Powstała w ten sposób papka zakwasowa po dodaniu soli kuchennej ok.50g/dm³ i doprowadzona do jednolitej masy może być użyta do nacierania skór.

Papkę taką naciera się od strony mizdry ,układa się je w kadzi robiąc w środku wolny lej.Skóry przekłada się z jednej kadzi do drugiej przy zachowani stałej wymienionej temperatury.

Stale musi być kontrolowany przebieg garbowania zakwasowego jak i częstotliwość smarowania i przekładania.

 

Przy garbowaniu kąpielowym najczęściej papkę sporządza się jak poprzednio i zalewa trzykrotną ilością ciepłej wody o temp. 38-42^oC.Kąpiel sporządza sie tak aby zawierała ona na 1dm³ 120g mąki oraz 60-80g soli.

Do tak przygotowanej kąpieli w cytroku lub kadzi wrzuca się skóry i miesza najpierw przez 1h ,a następnie obraca po 5 min co 1-2h.

Czas przebywania skór w takiej kąpieli jest zależny od surowca i wynosi od 3 do 5 dni.

 

Pseudowytrawianie golizny zakwasem

 

Dawne tradycyjne metody garbowania skór ,zakwasem z otrąb były stosowane w produkcji niektórych skór technicznych.

Kąpiel zakwasowa prowadziła do zobojętnienia zasad zawartych w goliźnie ,powodowała słabe pęcznienie tkanki i roztwierała strukturę włókien kolagenowych.

 

Znane są dwa rodzaje zakwasów stosowanych w garbarstwie :

 

• Słodkie
  
• Kwaśne
  

 

Zakwasy słodkie są roztworem świeżo sporządzone z otrąb ,ogrzane do temp. 60^oC a następnie ochłodzone do termp.30^oC

Natomiast zakwasy kwaśne są po fermentacji .

Działanie zakwasów słodkich polega gównie na działaniu na tkankę skórną gazów wydzielających się w trakcie fermentacji.Gazy takie rozdzielają układ włókien kolagenowych,co obserwuje się ,gdy golizna zanurzona w kąpieli wypływa na jej powierzchnię .

Działanie zakwasów kwaśnych,zawierających wystarczającą ilość kwasów do odwapnienia golizny i jej umiarkowanego pęcznienia ,sprowadza się do piklowania.Wartość Ph zakwasów sfermentowanych wynosi około 3,5.

 

Zakwas słodki z dodatkiem soli służy do wytrawiania skór technicznych ,np. uprzężowych,od których wymaga się dużej wytrzymałości na rozciąganie i pewnej miękkości.

 

Kontrola procesu garbowania zakwasowego.

 

Zakończenie procesu poznaje się gdy złożona na cztery skóra od strony mizdry w miejscu ryski będzie miała kolor biały .

Mizdro będzie szorstkie ,a skóra rozciągana wszerz zachowuje nadany jej kształt.

W pachwinach włos i naskórek powinny łatwo schodzić ,ale w grzbietowej części włos powinien być mocno osadzony .

[AXE316]

Garbowanie właściwe skór

 

Jak widzicie istota warsztatu mokrego jest niezmiernie ważna i pominąć się niuansów nie da bo mszczą się w kolejnych etapach .

Jest jeszcze wiele nieopisanego ( przepisanego ) materiału .Na koniec wspomnę jeszcze o garbowaniu tłuszczowym oraz wyprawie skór pergaminowych i transparentowych i o dziwo czasami te ostatnie wspomniane stają się niestety wynikiem błędów raczej niż celu zamierzonego w wielu próbach .Pomimo to chylę czoła za odwagę i działanie a całość mojej pracy skryba, mam nadzieję stanie się pomocna przy uniknięciu błędów w tej sztuce .

Pominę na razie zupełnie garbowanie chromowe z kilku powodów - mniejszego zainteresowania i bardziej skalą przemysłową takiego działania jak i wielością metod odczynników etc.

 

Garbowanie jest procesem który w zasadniczy sposób zmienia właściwości skóry .Wygarbowanie skór umożliwia dopiero ich dalsze wykończenie i uzyskanie produktu w pełni użytkowego.

Garbowanie polega na wprowadzeniu garbnika do tkanki skórnej i stworzenia warunków umożliwiających reagowanie z kolagenem skóry.

[AXE316]

Na wstępie garbowania właściwego przytoczę i rozpiszę

 

Garbowanie i garbniki roślinne oraz ich właściwości

 

Z racji takiej że cieszą się największym zainteresowaniem a także i tym ,ze skóry tak wyprawiane są najchętniej używane .

 

Garbniki roślinne pozyskuje się z różnych części roślin: kory ,liści owoców ,a także narośli patologicznych.Ilość znanych środków garbujących pochodzenia roślinnego jest dość znaczna,ale tylko część z nich nadaje się do garbowania skór albo z powodu małej zawartości garbnika lub nieodpowiedniej jakości czy trudności technicznej.

Z punktu widzenia oceny technologicznej garbniki roślinne dzieli się na podstawie ich podatności na hydrolizę .

1.Garbniki hydrolizujące (galotaniny) - są glikozydami kwasów fenolokarboksylowych lub ich depsydów.

2. Garbniki elagowe - zlicza się do częściowo hydrolizujących,ponieważ dają przy ogrzewaniu z kwasami nierozpuszczalny osad kwasu elagowego. Zachodzi tu reakcja kondensacji w czasie wegetacji rośliny .Produkt kondensacji wytworzony w postaci żółtego osadu nie ulega hydrolizie. Obok cząsteczek nierozpuszczalnych w wodzie ,obecne są takie ,które ulegają hydrolizie.W niektórych owocach (owoce dębów małoazjatyckich ) zawartość kwasu elagowego jest tak duża ,że kwas ten produkuje się na skalę przemysłową .

3. Garbniki skondensowane zalicza się do grupy nie ulegających hydrolizie. Podstawowym składnikiem tych garbników jest katechina .Jedną z istotnych własności katechiny jest zdolność do kondensacji ,a tym samym tworzenia układów wielkoczasteczkowycho charakterze typowym dla garbników.

W ten sposób uzyskane produkty przechodzą w formę nierozpuszczalną zwaną flobafenami (czerwienie garbnikowe). Przy suchej destylacji garbników skondensowanych wytwarza się pirokatechina.

[AXE316]

Ogólne właściwości garbników roślinnych.

 

W roztworach wodnych garbniki roślinne występują w postaci koloidalnej o różnym stopniu dyspersji.Obok typowych cząstek koloidalnych mogą one tworzyć układy na pograniczu między roztworami koloidalnymi i właściwymi. Są to tzw. półgarbniki ,które mogą w pewnych warunkach, ulegając przemianom chemicznym ,nabywać zdolności garbowania.Tego rodzaju układy są określane jako polidyspresyjne .

 

W brzeczkach roślinnych charakter polidyspersyjny jest bardzo zróżnicowany .W przypadku mieszania kilku rodzajów garbników ilość osadów może się zmniejszyć ,ponieważ następuje zwiększenie stopnia dyspersji przez zmniejszenie cząstek garbników .Zjawisko to określane jest peptyzacją .

Pod wpływem elektrolitów roztwory koloidalne garbników ulegają wysalaniu .Najpierw ulegają wytrącaniu garbniki o dużej cząsteczce ,a w miarę postępowania wysalania pozostaje garbnik o małej cząsteczce ,a tym samym o dużej dyspersji. Wytracony osad może być ponownie przeprowadzony do roztworu przez rozpuszczenie w wodzie.

 

W brzeczkach obok garbników znajdują się różne związki ,przede wszystkim organiczne ,określane ogólnie mianem nie-garbników . Stosunek ilościowy garbników (wyrażany w procentach ) do wszystkich substancji rozpuszczalnych w wodzie określa się stopniem czystości (liczba proporcji,ponieważ wskazuje ,w jakim stosunku jest zawartość garbnika G do nie-garbnika Ng:

 

S_o= G/G+Ng x 100

 

Im więcej jest garbnika ,a mniej nie-garbnika ,tym wyższa jest zdolność garbowania .

Nie-garbniki występujące w brzeczkach dzieli się na kilka grup . Najważniejsze są węglowodany występujące jako jedno- , dwu- i wielocukry.Głównym cukrem jest glukoza występująca w garbnikach roślinnych w stanie związanym i wolnym .Obecność cukrów powoduje w brzeczce fermentację i tworzenie kwasów organicznych - ma to dodatni wpływ na przebieg garbowania.

 

Obecność nie-garbników w brzeczkach ma wpływ na własności skór wygarbowanych. Zmieniając ilość soli w brzeczce roślinnej można uzyskać różne własności skór : od miękkich, o zabarwieniu jasnożółtym aż do skór twardych, ścisłych, o zabarwieniu ciemnobrązowym . Na skale przemysłową stosuje się modyfikację garbników przez zmianę stosunku soli do kwasu ,np mimozie można nadać własności garbnika kasztanu. Garbniki takie noszą nazwę modyfikowanych lub słodzonych.

 

Wszystkie garbniki roślinne wykazują charakterystyczną własność ściągania powierzchni lica , przy czym wyczuwa się cierpki smak. Cechę tę określa się jako adstryngencję garbnika. Adstryngencja jest typowa dla wszystkich garbników i pozwala na określenie ich rożnych cech. Tłumaczy ona wiele zjawisk zachodzących w czasie garbowania i w oparciu i nią ocenia się zdolność garbowania brzeczek roślinnych.

[AXE316]

Rodzaje garbników roślinnych

 

Warunkiem racjonalnego wykorzystania garbnika roślinnego jest jego zawartość w danym rodzaju na poziomie powyżej 6%.

 

Tu zaczyna się dosłownie temat rzeka ...

 

Na wstępie odszczekuję raz podane zdanie że rodzaj garbnika ma niewielki wpływ na rodzaj skóry .

 

 

Otóż okazuje się ,że ma.

O ile kwestia nie zostaje rozstrzygnięta w przypadku końcowego użycia skóry jak np podeszwowej i wstępnego ważnego elementu jakim jest warsztat mokry i dość specyficznego traktowania tej wyprawy to i dobór garbnika może jednak mieć znaczenie .

 

W sumie garbnikom można poświęcić naprawdę osobny dział i rozpisywać się bez końca (kto wie może kiedyś i tak uczynimy ).

Ale zaczniemy kolejno wspierając czym się da

 

G - garbnik

NG - Nie Garbniki

SN - Substancje Nierozpuszczalne

 

Kora świerkowa G 9-12% ,NG 7-10 ,SN 65 Skóry garbowane są płaskie ,puste ,brzeczka łatwo fermentuje.

 

 

Kora dębowa G ok. 10% NG 6% SN 71 Daje skóry jasne (szczególnie cenne są brzeczki ługowane na zimno )

 

 

Drewno dębowe - ok. G 6%, NG 3% ,SN 77% Stosowane do wypełnienia skór podeszwowych.

 

 

Kora mangrowa pozyskiwana z drzew dość specyficznych bo tak naprawdę chodzi o Namorzyny G 35%, NG 9 SN 41% Daje skóry ciemne i wytwarza bardzo dużo osadu .

 

 

Drewno kasztanu - G 7-10% ,NG ok4% ,SN 70% - Zdolności do szybkiego przegarbowania ,daje skóry jasne i miękkie w dotyku odporne na działanie promieni słonecznych.

 

 

Liście sumaku - G 28% ,NG 12% ,SN 40% - Zdolności do szybkiego przegarbowania ,daje skóry jasne i miękkie w dotyku odporne na działanie promieni słonecznych.

 

 

Drewno querbacho (kerbaczo) - G 22% ,NG 2% ,SN 60% -Trudno rozpuszczalny w wodzie stosowany do wypełniania skór ,podstawowy garbnik do produkcji ekstraktów modyfikowanych.

Na marginesie mój wróg nr 1 - łamie siekiery

 

 

Owoce Valonea

No tu mi dało popalić

Aby sobie to wyjaśnić skąd i z czego ? Trzeba naprawdę troszkę się wysilić

Doszedłem do tego że rozchodzi się o dąb bezszypułkowy a i to nie rosnący w naszych rejonach .

 

Miski - G 23% ,NG 12%, SN 50%

Łuski - 45% ,NG 14% ,SN 26%

Doskonale wypełnia ,daje skórom zabarwienie jasne,stosowane do skór podeszwowych.

Jednakże nie jest tylko i wyłącznie stosowane do skór podeszwowych .Ostatnimi czasami używane jest w ekskluzywnych tapicerkach samochodowych (trudno się brudzi dzięki właśnie dobremu wypełnieniu )

 

 

 

 

Myrobalana, znana również jako Liściokwiat garbnikowy (Phyllanthus emblica)

Owoce myrbolany

Z pestką -G 34% ,NG 14% ,SN 39%

Bez pestki G 50% ,NG 17% ,SN 19%

Daje skórom zabarwienie zielonożółte,dobrze wypełnia i daje dużą wydajność skór .

Są to owoce podobne do śliwek, drzew z rodzaju Terminalia L. i Phyllanthus L. rosnących w Indiach i na Cejlonie. Znano pięć gatunków mirobalan: myrobalana inda vel nigra, myrobalana citrina vel flava, myrobalana chebula, myrobalana emblica i myrobalana bellerica. Wszystkie te gatunki, chociaż różniły się od siebie wyglądem i niektórymi właściwościami, używane były przede wszystkim jako lek silnie przeczyszczający.

 

 

 

 

Choć mam wrażenie ,że coś pokręciłem

[AXE316]

No i teraz słów kilka o samym garbowaniu roślinnym...

 

Istotną fazę procesu garbowania skór metodą roślinną stanowi dyfuzja garbników w głąb tkanki skórnej ,a następnie ich wiązanie.

Wiązanie się garbnika z kolagenem może mieć różny charakter.Adsorpcja cząstek garbnika na powierzchni włókien kolagenowych zależy od stężenia brzeczek i ich temperatury,koagulacja zaś garbników zależy od stężenia i Ph brzeczek .Natomiast wiązanie się z włóknem skórnym zależy od charakteru substancji garbującej ,Ph,Temperatury,stężenia brzeczek oraz czasu garbowania .

 

Sposoby przygotowania golizny .

Przygotowanie golizny zależy od rodzaju surowca i sposobu wyprawiania skór.Intensywne prowadzenie procesów i operacji warsztatu mokrego stwarza warunki do szybkiego wnikania garbnika.

Duże znaczenie ma stopień spęcznienia tkanki skórnej - nadmierne spęcznienie powoduje powolne wnikanie garbnika (które stwierdza się na podstawie zabarwienia skóry ).

Dyfuzja garbnika jest nierównomierna w poszczególnych częściach topograficznych skóry .

Ilość garbników związanych wymywalnych wodą i nieodwracalnie związanych z tkanką skórna jest tym większa ,im bardziej jest rozdzielona struktura układu włókien kolagenowych.

 

Własności brzeczek garbujących.

Wnikanie garbnika do golizny zależy od rodzaju stosowanego garbnika ,stopnia rozdrobnienia i wielkości cząsteczek garbnika w brzeczce .Goliznę należy traktować jako przeponę półprzepuszczalną ,która w pierwszej kolejności przepuszcza nie garbniki oraz garbniki o małej cząsteczce.Natomiast garbniki o dużych cząsteczkach osadzają się w zewnętrznych częściach golizny .

Ponieważ nie garbniki nie wiążą się z tkanka skórną ,a szybko w nią wnikają ,to w pewnym stopniu regulują wiązanie się garbnika ze skórą .

Dlatego zużyte brzeczki ,które zawierają duże ilości nie garbników ,stosuje się w początkowej fazie garbowania roślinnego.

 

Zastosowanie brzeczek świeżo sporządzonych w początkowym stadium garbowania roślinnego powoduje szybkie powierzchniowe wiązanie garbnika ,co blokuje drogę przenikania garbników w głąb tkanki skórnej .Jeśli stężenie brzeczek jest duże ,to przy szybkim powierzchniowym wiązaniu następuje ściągnięcie warstwy licowej.W takich przypadkach ,w miejscach zwartych skóry nawet długie oddziaływanie garbnika nie pozwala uzyskać całkowitego przebicia skóry garbnikiem .

 

Zjawisko to jest zwane martwym zagarbowaniem .W nowoczesnych metodach garbowania zastosowanie specjalnych syntanów lub też wstępne zagarbowanie np. garbnikiem chromowym ,zabezpiecza przed martwym zagarbowaniem skóry .

*Syntany - czyli syntetyczne garbniki

[AXE316]

Zastosowanie garbników modyfikowanych pozwala na regulowanie szybkości wnikania oraz wiązania garbników roślinnych .Przy użyciu siarczkowanego garbnika querbacho, w początkowym stadium garbowania stosuje się silne ,a w końcowym słabo lub niesiarczkowego ekstraktu tego garbnika.

Garbniki roślinne skondensowane mają tendencję do wytwarzania w brzeczkach osadu .Dlatego też przy sporządzaniu brzeczek używa się odpowiednich zestawów garbników z zastosowaniem syntanów o właściwościach klarujących ,rozjaśniających itp.

Przy zestawieniu brzeczek bierze się pod uwagę charakterystyczne własności poszczególnych garbników ,jak szybkość dyfuzji i wiązania ,ilość związanego garbnika oraz trwałość wiązania jak poniżej.

 

Uszeregowanie według wartości malejących dyfuzji i wiązania garbników roślinnych.

 

Szybkość dyfuzji :

Gambir

Valonea

Querbacho siarczkowane

Mimoza

Drewno dębowe

Drewno kasztanowe

Querbacho niesiarczkowane

Sumak

Myrobalana

Kora świerkowa

 

Szybkość wiązania :

Drewno kasztanowe

Querbacho niesiarczkowane

Querbacho siarczkowane

Myrobalana

Mimoza

Sumak

Valonea

Kora dębowa

Gambir

Kora świerkowa

 

Ilość garbnika związanego :

Querbacho niesiarczkowane

Querbacho siarczkowane

Mimoza

Myrobalana

Drewno kasztanowe

Valonea

Gambir

Kora dębowa

Sumak

Kora świerkowa

 

Trwałość wiązania :

Kora dębowa

Sumak

Querbacho siarczkowane

Mimoza

Querbacho niesiarczkowane

Drewno kasztanowe

Myrobalana

Valonea

Kora świerkowa

Gambir

[AXE316]

Stężenie brzeczki

Należy tak dobierać w poszczególnych fazach garbowania ,aby wzrastało stopniowo w miarę przebiegu procesu.

Jest to złota reguła garbowania roślinnego,przestrzeganie której zabezpiecza prawidłowy przebieg garbowania.

Skóry zagarbowuje się najpierw w brzeczkach o malej zawartości garbnika i pozbawione dużych cząstek ,a następnie w czasie garbowania podnosi się stężenie i kończy na garbowanie w brzeczkach świeżo sporządzonych najwyższym stężeniu i o duzych cząsteczkach.

Tu z moich poszukiwań wysnuwam najczęstszy również błąd popełniany przy garbowaniu roślinnym w fazie końcowej i traktowane samymi niewiadomymi tak naprawdę a i jedno kąpielową fazą .

 

Temperatura brzeczki

Ma wpływ na szybkość wnikania garbnika roślinnego w goliznę .Wzrost temperatury brzeczek powoduje zwiększoną ruchliwość cząstek garbnika ,a tym samym następuje szybsze przebicie tkanki skórnej garbnikiem .

Najwyższa temperatura w środkowej fazie garbowania nie powinna przekraczać 32^oC ,w początkowej fazie musi być niższa ,ponieważ golizna jest wrażliwa na wyższe temperatury i może ulec częściowemu uszkodzeniu .

Zakres temperatur jest rożny i może dochodzić w końcowej fazie garbowania do 42^oC .

Utrzymywanie temperatur w bębnach obrotowych jest łatwiejsze niż w dołach.

Ze wzrostem temperatury wzrasta ilość garbnika trwale związanego i zmniejsza się ilość garbnika związanego wymywanego wodą .

 

Wpływ kwasowości brzeczki .

Na przebieg garbowania roślinnego wynika z własności garbników roślinnych,które w zależności od pH wykazują różny stopień wnikania i wiązania z tkanką skórną .

Wyciągi świeże brzeczek roślinnych wykazują wartości pH w szerokich zakresach od 3,5 do 5,7 ,ale zawsze mają charakter kwasowy.

Wraz ze wzrostem pH następuje przyspieszenie wnikania garbnika w goliznę z jednoczesnym obniżeniem stopnia wiązania .W praktyce stosuje się we wstępnej fazie garbowania ,brzeczki kwaśne kilkakrotnie używane , w których w wyniku fermentacji powstaje mieszanina kwasów organicznych.W takich brzeczkach golizna ulega umiarkowanemu spęcznieniu ,a wnikanie garbników w głąb tkanki skórnej przebiega powoli i obejmuje równomiernie wszystkie warstwy skóry właściwej .Odwrotnie w brzeczkach świeżo sporządzonych następuje intensywne garbowanie warstw zewnętrznych,wnikanie garbnika jest powolniejsze i nierównomierne,a przebieg garbowania zakłócony .

Najlepsze wiązanie garbnika obserwuje się przy pH 2-3

 

Oddziaływanie mechaniczne.

Jest czynnikiem przyspieszającym garbowanie roślinne przez poruszanie skór w brzeczce lub stosowanie ruchu brzeczek między skórami .Wielkość oddziaływania zależy od ilości wsadu skór ,stosunku kąpieli ,prędkości poruszania.

Mogą być zastosowane doły garbarskie ,w których skóry są poruszane ruchem kołyskowym ,lub zastosowana cyrkulacja brzeczki miedzy zawieszonymi skórami .Zbyt długie i intensywne obracanie skór powoduje rozluźnienie tkanki skórnej ,szczególnie w miejscach luźnych,oraz obniżenie jej wytrzymałości na rozciąganie .

 

Czas garbowania .

Podobnie jak temperatura ,ma duży wpływ na trwałość wiązania garbnika z tkanką skórną .

Dawne metody kilkunastomiesięcznego garbowania skór podeszwowych dawały towar o dużej wytrzymałości na ścieranie ,rozciąganie itp.

Przy długotrwałym oddziaływaniu garbnika roślinnego na tkankę skórną następuje jego utrwalenie .Początkowo następuje tylko pochłanianie głównej masy zaabsorbowanych wymywalnych woda garbników ,a dopiero po dłuższym okresie następuje wzrost garbników nieodwracalnie związanych z kolagenem .

Odleżenie skór po garbowaniu w stanie wilgotnym jest do pewnego stopnia przedłużaniem procesu garbowania ,ponieważ następuje wówczas zwiększenie ilości garbników związanych nieodwracalnie .

[AXE316]

Technika garbowania roślinnego

Tu zrobię ogromny skrót i pominę szczegóły różnych technik raczej ,które w amatorskim podejść i raczej nie znajdą zastosowania.

 

Garbowanie roślinne jest stosowane przede wszystkim w produkcji skór podeszwowych ,technicznych oraz galanteryjnych.Rozróżnia się dwa podstawowe sp[osoby prowadzenia garbowania roślinnego .

 

1. Garbowanie tradycyjne ,zwane garbowaniem zwykłym ,które odbywa się w dołach lub kombinacji dołowo bębnowej przy użyciu dużej ilości kąpieli .Zużyte brzeczki są usuwane do ścieków .System ten określany jest jako otwarty .

 

2. Garbowanie przyspieszone ,w którym ilość kąpieli ogranicza się do minimum ,wykorzystując zużyte brzeczki do sporządzenia świeżych roztworów .System ten określany jest jako zamknięty .

Tu kochani pomijam dość szeroki opis (jeśli będą "naciski" to się może zmobilizuję ,ale pomijam to bo kolejny opis wydaje mi się ciekawszym ). W innym przypadku doszło by do opisu o metodzie sześciodołowej lub dwunastodołowej - naprawdę da się to rozbić na atomy która wynikała z doświadczenia nabytego garbarni i wymuszenia takiej technologii .

[AXE316]

Przyspieszone metody garbowania roślinnego

 

Postępem w garbowaniu roślinnym jest metoda jednokąpielowa ,w której poszczególne elementy składające się na garbowanie zestawiono w system zamknięty.

Założeniem tej metody jest wygarbowanie golizny ekstraktem roślinnym w jednym bębnie ,jednej kąpieli w ciągu kilku godzin ,bez zastosowania nadmiaru garbnika i bez brzeczek zużytych (odpadowych).

Skóra w ten sposób wygarbowana charakteryzuje się takimi samymi właściwościami jak skóra wygarbowana tradycyjnymi metodami garbowania roślinnego.

Garbnik jest równomiernie rozłożony w całym przekroju ,stopień wygarbowania duży ,lico o jasnym i równomiernym wybarwieniu.

 

Powodzenie metody szybkiego garbowania zależy od dwóch czynników :

Całkowitego odwapnienia golizny ,tzn. od doprowadzenia jej do stanu zbliżonego do punktu izoelektrycznego ,w którym dyfuzja garbnika jest największa ,wiązanie zaś jak najmocniejsze .

Użycia na początku garbowania brzeczek stężonych (ok 10^oBe) w celu osiągnięcia szybkiego wnikania garbników ,a następnie brzeczek o jeszcze większym stężeniu (13-18^oBe) w celu osiągnięcia wymaganego napełnienia skóry ;przez regulowanie i kontrolowanie kwasowości skóry uzyskuje się pożądany efekt wiązania garbnika .

 

Szybkie metody garbowania roślinnego wymagają więc stosowania garbników dobrze wnikających w głąb tkanki skórnej .

W praktyce najczęściej stosuje się mimozę ,siarczkowane querbacho lub mieszaninę obydwu tych garbników .Proponuje się także stosowanie nieznacznych ilości słodzonego ekstraktu kasztanu lub myrabolany.

 

Dyfuzja garbników zależy od stopnia porowatości golizny ,która przed garbowaniem roślinnym można uzyskać przez zagarbowanie syntanami ,traktowanie siarczanem sodowym lub obróbkę solną w obecności mieszaniny buforującej .Może to być piklowanie w obecności heksametafosforanóworaz wstepnie zagarbowanie związkami chromu .

[AXE316]

Wpływ poszczególnych czynników na przebieg szybkiego garbowania roślinnego.

 

Całkowite odwapnienie golizny.

Tradycyjne odwapnienie golizny w próbie z fenoloftaleiną jest w przypadku szybkich metod garbowania roślinnego niewystarczające.

Całkowite odwapnienie uzyskuje się wówczas ,gdy pH w przekroju skóry skóry będzie poniżej punktu izoelektrycznego kolagenu ,co w praktyce doprowadza do odwapnienia podobnego do piklowania .Ważnym czynnikiem jest dokładne wymywanie soli wapniowych.Jednak nadmierne odwapnienie skór podeszwowych może doprowadzić uzyskania skór płaskich mało sprężystych.

Dobór odpowiednich środków do wstępnego zagarbowania pozwala uzyskać skórę o odpowiedniej sprężystości.

 

Odwadnianie golizny.

W czasie garbowania roślinnego woda zostaje wyparta z golizny w ilości objętościowo równej ilości garbnika związanego .Odwadnianie golizny ułatwia dyfuzję garbnika .Stosuje się w tym celu stężone roztwory różnych soli np. mieszaniny siarczynów ,fosforanów ,boranów ,mrówczanów itp., o stężeniu co najmniej 100g soli na 1dm³ kąpieli.

 

Wstępne zagarbowanie golizny .

Stabilizuje stan spęcznienia włókien skórnych ,co pozwala na wcześniejsze użycie stężonych brzeczek garbujących.Do zagarbowania stosuje sie różne substancje o charakterze anionowym ,kationowym lub niejonowym.

Zagarbowana golizna wiąże garbnik roślinny nie tylko przez swoje grupy funkcjonalne ,lecz także za pomocą obecnych w skórze środków zagarbowujących.Proces ten zachodzi przy stosowaniu szybko wnikających środków garbujących w obecności niegarbników i soli buforujących ,zastosowanie syntanów metalokompleksowych lub innych specjalnych.

Czas wstępnego zagarbowania zależnie od stosowanej metody trwa kilka godzin lub 1-3dni.

 

Garbowanie właściwe .

Zależy od prawidłowego rozkładu garbnika w całym przekroju skóry.W procesie garbowania stosuje się podwyższoną temperaturę ,co ułatwia dyfuzję garbnika .Przy zastosowaniu brzeczek stężonych wiązanie się garbników jest mniej selektywne i zbliżone nieco do impregnacji skór .Garbowanie przeprowadza się w temp. 30-35^oC w małej ilosci kąpieli wynoszącej 20-50%. Przed garbowaniem zaleca się dobre wyżymanie skór w celu uzyskania szybkiego przesycenia skóry garbnikiem ,co zapewnia równomierne przegarbowanie całego jej przekroju.

Podstawą prwaidłowego garbowania jest dobór środków garbujących.Do zagarbowania stosuje się ekstrakty o dobrej rozpuszczalności i niskiej adstryngencji.

Najlepiej nadaje się querbacho siarczynowane ,ekstrakty modyfikowanej mimozy.

Natomiast do garbowania właściwego stosuje się garbniki o wysokiej adstrygencji ,jak querbacho słabo siarczynowane ,ekstrakt kasztanu ,mimozy lub ich mieszaniny .

[AXE316]

Ogólna charakterystyka metod szybkiego garbowania roślinnego.

 

Metoda Atkinsona i Cuttinga.

Stosowana do garbowania skór podeszwowych ,jest prostym systemem garbowania .Do zagarbowania całkowicie odwapnionej golizny wykorzystuje się brzeczkę odpadową z garbowania właściwego ,przeprowadzanego w bębnie.Brzeczkę zagarbowująca nastawia się przez rozcieńczenie brzeczki po garbowaniu w końcowym stadium .Brzeczka taka ma stężenie 1,5% garbnika pH 3,2-3,5. Kwasowość brzeczki koryguje się kwasem mrówkowym .

Czas garbowania wynosi 2 dni.Następnie skóry garbuje się w wolno obracającym się bębnie do którego dodaje sie ciekły lub sproszkowany ekstrakt garbnika roślinnego i nieznaczną ilość wody .

Czas garbowania właściwego wynosi 36-48h.

 

Metoda Mezey'a

Polega na całkowitym odwapnieniu golizny ,a następnie odwodnieniu przy zastosowaniu specjalnej mieszaniny buforowej przy K=1.

Stosuje się najczęściej mieszaninę soli i kwasów (siarczan sodowy ,tiosiarczan sodowy ,mrówczany i kwasy szczawiowy i mrówkowy) w ilości 15g/dm³ .

Bufor taki powinien zapewnić utrzymanie pH golizny na poziomie 6-7.Garbowanie przeprowadza się w bębnie .W fazie wstępnego zagarbowania stosuje się 10-14% suchego ekstraktu roślinnego.

Do garbowania właściwego 15-20% a w przypadku skór silnie wypełnionych 20-30% garbnika .

Ponieważ nie stosuje się nadmiaru garbników ,to nie otrzymuje się brzeczek odpadowych.W praktyce pierwszego dnia rozpoczyna się proces odwapniania i zagarbowania ,a drugiego rozpoczyna i kończy garbowanie właściwe .

 

Metody RFP

Zostały opracowane przez f-mę Bayer.

W metodzie klasycznej RFP przeprowadza się wstępne zagarbowanie odwapnionej lub spiklowanej golizny do pH 5,5 w dole albo bębnie syntanem metalokompleksowym przez pośrednie bez kąpielowe traktowanie w bębnie specjalnymi syntanami .

Garbowanie właściwe prowadzi się bez kąpielowo ekstraktem sproszkowanym mimozy lub siarczynowanym querbacho.

Modyfikacją tej metody jest metoda CRFP opracowana w tej samej firmie .Różnica polega na tym ,że proces prowadzi się w jednym bębnie od zwapnienia golizny aż do całkowitego wygarbowania skóry .Poza tym eliminuje się zagarbowanie syntanami zawierającymi chrom .

[AXE316]

CDN.

 

Ale najpierw przerwa na kawę i fajeczkę

 

Dyskusja w temacie